Web3, internetin merkeziyetsiz bir sürümü olarak; verilerin büyük platformlarda değil, blokzincir üzerinde dağıtık biçimde saklandığı, kullanıcıların sahiplik, kimlik ve değer transferi üzerinde daha fazla kontrol kazandığı yeni web paradigmasını ifade eder. Akıllı sözleşmeler, token ekonomisi ve açık protokoller Web3’ün temelini oluşturur.
Web3; blokzincir, akıllı sözleşmeler ve token’lar sayesinde veriye ve dijital varlıklara kullanıcı sahipliğini getiren, aracıları azaltan ve birlikte çalışabilir açık protokollerle işleyen merkeziyetsiz internet yaklaşımıdır.
Web1 okuma, Web2 okuma-yazma, Web3 ise okuma-yazma–sahip olma evriminin üçüncü adımıdır. Amaç; verinin tekelleşmesini azaltmak, sansüre dayanıklılık sağlamak ve değerin kullanıcılar arasında doğrudan dolaşmasına imkân tanımaktır.

Web3 Nasıl Çalışır?

• Blokzincir: İşlemleri geri döndürülemez şekilde kaydeder.

• Akıllı sözleşmeler: Kodla çalışan otomatik kurallar ve uygulamalar (dApp’ler).

• Tokenlar/NFT’ler: Ağ güvenliği, yönetişim ve dijital varlık sahipliği için teşvik ve temsil araçları.

• Cüzdanlar & kimlik: Özel anahtarlarla kontrol edilen, platformdan bağımsız dijital kimlik ve varlık erişimi.

Faydalar:

• Kullanıcıya veri ve varlık sahipliği

• Aracısız değer transferi, küresel erişim

• Açık, birlikte çalışabilir protokoller ve topluluk odaklı yönetişim

Sınırlamalar:

• Kullanıcı deneyimi ve güvenlik sorumluluğu kullanıcıda

• Ölçeklenebilirlik ve ücret (gas) sorunları, L2 çözümlerine ihtiyaç

• Regülasyon belirsizlikleri ve proje kalitesi çeşitliliği

Web3 Cüzdan Nedir?

Web3 cüzdan, blokzincirdeki varlıklarınıza ve kimliğinize özel anahtar ile erişmenizi sağlayan; dApp’lere bağlanıp işlem imzaladığınız dijital anahtar yöneticisidir. Cüzdan, paranızı “tutmaz”; zincirdeki varlıklarınıza erişim yetkisini tutar.

Temel Kavramlar

• Özel anahtar / Seed phrase: Varlıklarınızın tek yetki anahtarıdır. Seed (12/24 kelime) özel anahtarları üretir. Kaybedilirse geri dönüş yoktur.

• Genel adres: Para alırken paylaştığınız, zincirde herkese açık adres.

• İmza: dApp’lere bağlanma, token onayı (approve) ve transfer gibi işlemler için kullandığınız kriptografik onay.

Web3 Cüzdan Türleri

• Custodial (emanet): Anahtarları bir hizmet sağlayıcı tutar. Kolaydır; kontrol sınırlıdır.

• Non-custodial (emanetsiz): Anahtar sizdedir. Tam kontrol; daha fazla sorumluluk.

• Sıcak (hot): Tarayıcı eklentisi/mobil uygulama. Hızlı erişim; çevrimiçi risk.

• Soğuk (hardware): Donanım cihazı. En yüksek güvenlik; günlük kullanımda ek adım.

• EOA vs Akıllı Hesap:

  • EOA: Klasik özel anahtarlı hesap.

  • Akıllı hesap (account abstraction): Çoklu imza, harcama limiti, sosyal kurtarma gibi gelişmiş özellikler.

Web3 Cüzdan Türleri Ne İşe Yarar?

• Varlık yönetimi: Coin/token/NFT görüntüleme ve transfer.

• dApp etkileşimi: DeFi, NFT pazarları, oyunlar, sosyal protokoller.

• Çoklu ağ desteği: EVM uyumlu ağlar, L2’ler, alternatif zincirler; RPC/ ağ ekleme.

Web3 Cüzdan Kurulum ve İlk Adımlar 

1. Uygulamayı yükle: Tarayıcı eklentisi veya mobil.

2. Seed oluştur / içe aktar: 12/24 kelimeyi çevrimdışı not al.

3. Güvenlik ayarları: PIN/biometrik, parola, cihaz kilidi.

4. Yedekleme: Seed’i kağıda yaz; bulut/ekran görüntüsü alma.

5. Test işlemi: Küçük bir bakiye göndererek adresi doğrula.

6. dApp bağlantısı: WalletConnect veya tarayıcı eklentisiyle bağlan; izinleri kontrol et.

Güvenlik için: 

• Seed’i paylaşma: Kimseye gönderme, form alanlarına yazma.

• Phishing farkındalığı: URL’leri iki kez kontrol et; “imza isteği” ayrıntılarını oku.

• İzin yönetimi: “Approve” verdiğin token izinlerini periyodik olarak iptal et.

• Donanım cüzdan: Büyük bakiyeleri cihazda tut; günlük kullanım için ayrı sıcak cüzdan.

• Sosyal kurtarma / çoklu imza: Mümkünse etkinleştir; tek hata noktasını azalt.

• Ağ ve gas: Yanlış ağa gönderim yapma; köprü (bridge) kullanırken küçük deneme yap.

Sık Hatalar

• Seed’i ekran görüntüsüyle saklamak

• Yanlış ağa/yanlış adrese transfer

• İmza pencerelerini okumadan onaylamak

• Tüm varlıkları tek cüzdanda tutmak

Web3 Coinleri Nelerdir?

Web3 coinleri; blokzincir ağlarının yerel paraları ve bu ağlar üzerinde çalışan uygulamaların token’larıdır. Yerel coinler ağ güvenliği ve işlem ücretleri için kullanılırken, token’lar belirli bir uygulamanın kullanım, yönetişim veya teşvik amaçlarını taşır.

Coin vs Token Ayrımı

• Coin: Bir blokzincirin yerel varlığıdır (ör. işlem ücreti/güvenlik). Zincirin uzlaşma katmanında rol oynar.

• Token: Mevcut bir zincir üzerinde akıllı sözleşme ile üretilir. Uygulama veya protokolün işlevini temsil eder (yönetişim, erişim, teşvik, vb.).

Kategoriye Göre Web3 Varlıkları

• Altyapı (L1/L2) Coinleri:

  • Amaç: Ağı güvenceye almak, madenciler/validatörleri teşvik etmek, gas ödemek.

  • Not: L2 çözümleri (optimistic/ZK rollup) daha düşük ücret ve yüksek ölçek sunar.

• DeFi Tokenları:

  • Amaç: Borsalar (DEX), borç verme/borç alma, likidite madenciliği ve yönetişim.

  • Özellik: Gelir paylaşımı, oy hakkı, teşvik dağıtımı olabilir.

• Stablecoin’ler:

  • Amaç: Dolar/euro gibi bir değere sabitleme; transfer ve DeFi’de teminat.

  • Teminat Tipleri: Fiat rezervli, kripto teminatlı, algoritmik (riskleri farklıdır).

• NFT & Oyun (GameFi) Ekosistem Tokenları:

  • Amaç: Oyun içi varlık ekonomisi, pazar yeri ücretleri, oyuncu teşviki.

• Yönetişim (DAO) Tokenları:

  • Amaç: Protokol yükseltmeleri ve hazine kullanımında oylama gücü.

• Kullanım (Utility) Tokenları:

  • Amaç: Depolama, hesaplama, oracle, kimlik, sosyal graf gibi hizmetlere erişim.

Tokenomik (Ekonomi) Temelleri

• Arz & Dağıtım: Maksimum arz, enflasyon/deflasyon, emisyon hızı.

• Vesting/Kilit Açılımı: Ekip, yatırımcı ve topluluk tahsislerinin zamanla serbest kalması.

• Teşvik Tasarımı: Likidite, güvenlik veya kullanım artışı için ödül mekanizmaları.

• Yakım (Burn) Politikası: Ücret yakımı veya programlı arz azaltımı → potansiyel kıtlık etkisi.

• Fayda–Değer Bağı: Tokenın gerçek kullanımına bağlanan nakit akışı/ücret paylaşımı (varsa) daha sürdürülebilir sinyal verir.

Web3 Coinlerde Riskler ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Volatilite: Fiyatlar sert dalgalanabilir.

• Akıllı Sözleşme Riskleri: Hata, exploit, yönetim saldırıları.

• Likidite: Düşük likidite slippage ve çıkış riskini artırır.

• Merkezileşme: Token dağılımı, çoklu imza (multisig) yetkileri, yönetişim katılım oranı.

• Regülasyon: Ülkeye göre değişir; uyum süreçleri ve yaptırımlar önemlidir.

• Köprü (Bridge) Riskleri: Zincirler arası geçişlerde güvenlik açıkları görülmüştür.

Web3 Coinleri Nasıl Değerlendirilir? (Kontrol Listesi)

• Amaç & Ürün-Pazar Uyumu: Gerçek bir problemi çözüyor mu?

• Tokenomik Şeffaflığı: Arz, kilit açılım takvimi, hazine planı net mi?

• Teknik Dayanıklılık: Denetimler (audit), bug bounty, yükseltme mekanizmaları.

• Topluluk & Yönetişim: Oy katılımı, aktif geliştirici sayısı, yol haritası.

• Bağımlılıklar: Oracle/bridge/ağ riskleri; tek hata noktaları.